Pastorenkring, De Spieker, Heimatbund für niederdeutsche Kultur e. V. Oldenburg

	LEWE LÄSER! Up plattdüütsch Rebett werd unmunnig vääl Böker rutgäven. Een goden Överblick kann'n up de Bökermesse van de Carl-Töpfer-Stiftung in Hamborg kriegen, wor de Bookhannel all de Böker wiesen un verköpen deit, de elk Jahr produzeert werd. De mehrsten Böker hebbt to'n Inhalt Geschichten, eensthaftige un spaßige, juxige. Man ok Lyrikbände kaamt up'n Markt, wor man van seggen kann, dat disse Aart Literatur dat stuur hett, een Köper to finnen. Vandagen willt wi up een besunner Book henwiesen, wor dat um „Saken" geiht, up hochdüütsch ward dat een „Sachbuch" nöhmt. Saken-Texte befaat sik to'n Bispill mit de Historie van Dörper, Städte, Karken, Vereene. Beschrieven van Landschup, Kultur un Umwelt, Reiseberichte, Verteilen över bekannte, berühmte Lü sünd anner Rebetts. Bi'n Schrieverkring in'n "Spieker" is verläden Harvst de Sammelband „Speegelsplitter" rutbrocht wurrn mit'n Masse intressante Texte van Schrieverslü ut acht Bunneslänner. Meist all Plattklören, de't gäven deit, sünd verträ'en. Eenmalig is, dat sogar Ministers und Ministerpräsidenten ärn Part bistüürt hebbt. Se maakt kunnig, wo se't mit de Plattdüütsch Spraak holln doot. Rutkamen is dit „Jahrhunnert-Wark" mit 608 Siden in'n Isensee Verlag Ollnborg un schall 29,80 Euro kosten. Wi köönt hier blot paar Textbispills ut us Ollnborger Kuntrei vörstellen. Kiek`t hier ok
	Varel - twiischen Wald un Meer VON ERIKA BRAASCH Dit „Logo", at man vandag so seggt, is överall in Varel to läsen, up Plakaten, Wiespahls. Uk an Lastwagen, de in Varel ehr Ünnerdack hefft, steiht dissen Spröök af un an up de Planen schrewen. „Varel - Stadt zwischen Wald und Meer!" De blaue Wog för dat Water un `n grönen Boom, maakt kunnig, dat hier beides to finnen is. Water, Boom un Struuk. De Stadt liggt an `n südlichen Timp van 'n Jadebusen. Meist 27 000 Lüü sünd hier to Hus. Faste, stevige Dieken laat dat wiete Meer ahnen. De Sielschlüüs an 'n Ennen van `n Vareler Hoben gifft Fischkutters, or annere lüttje Scheepen de Fohrt free, na See to. Mit afloopen Water dör den Jadebusen, Wieter up de Jade längs. Nu steiht `n Weltumsegelung nix mehr in `n Weg, or wohen den Minschen up Water dat uk drifft. De Lüü van 'n Naturschutz hefft `n Oog up dat Wattenmeter Planten, de raar sünd, Seehunnen un anner Deerten, ward heegt un pleegt. Lett de Besöker den Vareler Hoben achter sik un geiht stracks up de Stadt to, kann he sik bi de Windmöhl verhaaln. Een Holländer-Windmöhl, 1847 boot, is mit 39 Meter: Höchde een van de Gröttsten in dit Kuntrei. De Möhl is vandagen Museum mit Warktüch ut verleede Tieden. Dat Bekieken van dis Saaken kost nix, man de Heimat-Vereen Varel freut sik över jede lüttje Gaav, so at annerwegens uk. Nich wietaf van de Möhl steiht de ole Schlotkark. Se is dat ollste Boowark van Varel. 1144 hett man den Gründsteen för dit mächtige Gotteshus leggt. Man schreev dat Johr 1492, at de Bildhauer Ludwig Münstermann, Altar, Kanzel un den Dööpsteen wackelt hett. Slendert man rieter den Weg endaal, maakt de Straat 'n Bagen Sett later hett man den Vareler Wald vör sik. De „Steinernen Pieler" sünd dat Port. An disse Stää wiest een Geäenktafel up gruliche Tiet van 1939 bit 1945 hen. Buchenalleen, stiftige Eeken, un Mischwald lett de Besöker frische, gesunde Luft in sik upnähmen. Kunnig Lüü, de sik mit de Geschte van Varel utkennt, wiest geern ehr Stadt. Dat Touristik-Büro helpt wieter. Un so ward man veel gewohr un kriggt veel to sehn. De olen Boowarke ut de Tiet, at dat Bentinksche Grafengeschlecht hier noch dat Seggen harr, staht mitünner noch stiftig daar. Straaten sünd ut de Tiet benöömt: Marienlustgarten, Schloßstraße, Waisenhausstraße, Taterpfad un so wieter. De Stadt Varelis mit de Tiet gahn, Industrie, verscheeden Aart, gifft männich een sien Utkaamen. Beten afsiets van de Stadt reckt sik de Watertoorm mit 50 Meter in de Höchde. De Klinkerbo van 1913 is jümmers noch in Bedriev. Wer good to Foot is, kann dit Wohrteeken bit na haben kladdern. Is de Heven klaar, ahn Wulken' un Daak, hett man wiete Sicht över Wald un Stadt, över `t Water, bit na Butjadingen. Man mött den Minschen, de sik dat „Logo" van Varel utdacht hett, recht geven: Varel Stadt zwischen Wald und Meer!
	Plattdüütsch annerwegens VON HEINZ EDZARDS Nich wiet af van dat Eiland Rügen liggt twüschen Greifewald un Usedom de lütt Stadt Wolgast. Hier is 1777 Philipp Otto Runge, de grode Maler un Schriewersmann, up de Welt kamen. Hier hett he ok sien Märken „Van den Fischer un syner Fro" schrewen. Daarvan vandagen dat lerste Kapitel: Myne Fru, de Ilsebill... (Pommersch Platt) Do köhm se, in de Booshait, de Hoor flögen ehr so wild um den Kopp, do reet se sik dat Lyfken up un geef em eens mit dem Foot un schreed: „Ik holl dat nich uut un holl dat nich länger uut, wult du hengaan?"- Do slööpd he sik de Büxen an un leep wech as unsinnig. Buten awer güng de Storm un bruusde, dat he kuum up den Föten staan kunn; de Hüser un de Bömer waiden um un de Baarge beewden, un de Felsenstücken rullden in de See, un de Himmel wöör ganß pickswart, un dat dunnerd un. blitzd, un de See güng in so hoge Bülgen as Kirchentöörn un as Baarge, un de hadden baweh all ene Witte Kroon von Schuum up Do schree he, un kun syn egen Woord nich hören: "Manntje! Manntje! Timpe Te! Buttje Buttje in de See! Myne Fru, de Ilsebill, will nich so, as ik woll will" „Na, wat will se denn?" säd de Butt. - "Ach!" säd he, „se will warden as de lewe Gott" - "Ga man hen, se sitt all wedder in`n Pißputt." Door sitten se noch bet up hüüt un düssen Dag.
	Miene FRO, de Ilsebill... (Ollnborger Platt) Do wurd se füünsch. De Haar flogen ehr wild um den Kopp. Do reet se sick dat Liefken up un geef em'n Träe mit den Foot un schree: „Ick hool dat nich ut un hool dat nich länger ut. Wullt du hengahn?" Do schoot he sick de Büxen öwer un leep weg as benaut. Buten awer güng de Storni un bruusde, dat he bold nich up de Fööt stahn kunn. De Hüser un de Börne weihden um un de Barge bewden, un de Steenbrocken rullden in de See. De Hewen weer ganz pickswatt; dat grummelde un blitzde un de See gung in so hoge Bulgen as Karktoorns un as Brge, un de harrn haben all ene witte Kroon van Schuum up. Do schree he un kunn sien egen Woort nich verstahn: „Manntje! Manntje! Timpe Te! Buttje! Buttje in de See! Mien Fro, de Ilsebill, will nich so, as ick woll will". - „Na, wat will se denn?", sä de Butt. - „ Ach!", sä he, „se will weern as de lewe Gott." - „Gah man hen, se sitt al wol ler in'n Nachtpott." Daar sitt se noch bet up vandaag un dissen Dag.

BILD: T. VON REEKEN NWZ „Speegelsplitter" is de Naam in'n Ollnborger Dialekt för een Book mit Plattdüütsch-Texten, de sik mit Saken befaten doot. De Idee hett Schrieverkring-Baas Albert Rüschenschmidt (M.) hadd. Spieker-Baas Erhard Brüchert (r.) hett dat Projekt stüürt un för de Kostendeckung sorgt. Verleger Florian Isensee (I.) hett dat Wark rutbrocht. Kiek`t hier ok

	Up Gerechtigkeit hopen is dat Prinzip in'n Staat VON JUTTA ENGBERS All Lüe willt, dat elkeen pass genau krigg, dat Gerechtigkeit elk un een taukumpt. Gerechtigkeit is dat Prinzip, up dat de Minschen hopt. Darnao schullde de Staat mit ehr ümgoahn; off so schullen annere Minschen, de se schicken of stüurn könnt, ehr Dail taudeeln. Uk för sin eegen Läven will elk un een, dat he för all sin Daun uk sin Dail afkreeg. Veel Daun schall uk besünners acht weern in de Aogen von all Lüe man faoken uk bi Gott. Dortau schulln uk Lengen, Drömen un Denken reket weern un jüs so schwor teilen as Nixdaun, wenn een inspannt werrn schall off ansticked worrn is. Gerechtigkeit is as Lecht, dat verall tau glieke Tied henstraohlt, allet anblenkert un kien Tied brukt van hier nao dor hen, van een Minsch tau sien Naber. Et weert trüggeschmeten van allet Gaude in de Minschen, in ehr Daun un Denken, as wenn dat blanke Saoken werrn. Daun un Denken blots för sik sülvs of sükset Wark, dat nich up een annern Minsch utricht is, supp dit Lecht up. Up disse Plaggen weert et düster. Dat speegelt Lecht maökt et hell tüschten de Minschen. Blots in dit Lecht bleiht de Minschen up, annerst könnt se nix sein un kaomt nich taurachte. Af un tau gift dat Lüe, de hebbt besünners scharpe Aogen, de uk lüttke Spierken von Düstern seiht. Annere kiekt mehr verweg un markt erst, dat wat ut de Spur laopen is, wenn et hel düster in een Plaggen worrn is. Man alle Minschen lengt nao Lecht, dat ehr anstraohlt. De in Düstern willt mehr un mehr darvon. Alienig dissen verbastigen Schmacht supp Lecht; is et doch blots för sik sülvs. De, de mit sik taufree up annere ingaoht, speegelt Lecht. As dit Lecht van elk een updrunken of speegelt weern kann, kumpt et up elk un een an. Nich de Staat of Regelwark maokt et hell tüschken us, blots de Minschen süms. Gerechtigkeit is wo elk un een Minsch den anneren taumeute geiht. Is et genau pass, wo se upnanner draipt, bünt beide hella best taufree. Anners meent een, he kump tau kqtt, supp all Licht up un et weert för um düster. He süch nich mehr klaor un mut drup täuben, dat een annern em Lecht taublänkern deiht. As Lüe et nich schafft, alltied up ehr Tegenöver pass tau achten, meent velle, et gift kiene Gerechtigkeit tüschken Minschen. Se glövt, blots Gott kann tau alle Tied un verall up alle ingaohn. Drum is Gott een anner Wort för Gerechtigkeit för alle, de glövt.
	MIEN GIDICHT DE STADT Ik kenn` een Fischerhuus, weer eensam an'n Strand, un de Fischer, de tröck den Butt an Land. Ik kenn' een Schäperkaat, weer eensam in`n Sand, un de Schäfer, de hööd sien Schaap up'n Kamp. Ik kenn` een Buurnhoff, weer eensam n`t Land, un de Buur, de streu de Saat int Land. Ik güng to sööken den Strand, den Sand, dat Land na Dag un Johr. Een Riesenstadt ut Beton stünn dar. GUDRUN MÜNSTER (utsöcht van Günter Kühn)